Ratten en muizen in de varkensstal: zo herken je ze en houd je overlast onder controle

Stein De Meulemeester is expert op het gebied van plaagdierbeheersing bij ENVU. Hoewel Stein zoon is van een graan- en aardappelhandelaar, is hij nu al twaalf jaar in contact met pest-controllers in de agro-industrie en daardoor veel te vinden in de varkenssector. Een effectieve aanpak is dit jaar extra belangrijk: “Nadat de oogst van het land verdween hebben we dit jaar allemaal veel meer rattenoverlast ervaren dan andere jaren!” aldus Stein De Meulemeester.

 

Bruine rat of zwarte rat?
Stein legt uit dat de zwarte rat het vaakst voorkomt bij varkensstallen: ‘’In varkensstallen komen vooral muizen en zwarte ratten voor, terwijl de bruine rat daar weinig voorkomt. Doordat varkensstallen een gesloten omgeving zijn met goede temperatuur en altijd eten voorradig, vormt het een perfecte leefomgeving voor de zwarte rat. Een zwarte rat is geen gemakkelijk dier om rodenticide te laten eten, dus preventie is extra belangrijk’’.

Tip van Stein! ‘’Als de ratten eenmaal binnen raken, is het zeer moeilijk de totale populatie onder controle te krijgen. Denk daarom al bij het bouwen van een stal aan wat je kunt doen om eventuele problemen structureel te vermijden.”

 

Hoe gedragen ratten en muizen zich in de stal?
Hoewel je misschien weinig knaagdieren tegenkomt in de stal, hoeft dit niet te betekenen dat ze niet aanwezig zijn: ‘’Ratten zijn nachtdieren, ze komen pas tevoorschijn wanneer de lichten uit zijn. De knaagdieren weten perfect wanneer de veehouder gaat slapen en wanneer hij of zij weer opstaat’’.

Om zo min mogelijk overlast van de knaagdieren te ervaren, is het essentieel om je te verdiepen in het gedrag: ‘’Hoe leeft het dier, hoe verplaatst het dier zich, waar eet en drinkt het dier. Met deze kennis moet je de rat of muis proberen te verleiden met lokaas. Daarnaast hebben ratten een nest en eten of drinken ze altijd op bepaalde plaatsen, die routes moet je proberen te achterhalen’’.

Stein raadt aan om het ritme van de ratten en muizen te doorbreken: “Laat ’s nachts een keer een radio spelen, laat de lichten een keer aan, zet je klemmen niet altijd op scherp en doorbreek zo de gewoontes. Daarnaast hebben ratten altijd eten en water nodig, dus breng het lokaas zo dicht mogelijk bij het nest”.

 

Wat is de impact van ratten en muizen op de varkens en de stal?
Ratten en muizen brengen ziektes over en eten van het krachtvoer in de stal: ‘’Ratten en muizen eten dagelijks ongeveer 10% van hun lichaamsgewicht. Stel je hebt 100 ratten op je bedrijf, dan gaat het om 2 kilo per dag en zo’n 700 kilo per jaar! Ratten eten bijvoorbeeld graag biggenmeel en dat bevat vitamine K1, wat ook nog eens het effect van bepaalde soorten rodenticiden (anticoagulanten) teniet doet’’. Tevens laten de knaagdieren uitwerpselen en urine achter in de stal: ‘’Hiermee bevuilen ze ook het krachtvoer. Wereldwijd vernielen knaagdieren jaarlijks 300 miljoen ton aan voedsel’’.

De tanden van knaagdieren groeien constant: ‘’De dieren knagen om hun tanden te slijpen, als ze dat niet doen groeien ze in. Dit doen ze met name aan elektriciteitskabels, wat een stalbrand tot gevolg kan hebben’’. Ook hebben ratten buikvet: ‘’Hierdoor zie je in de stal de zwarte en vette afzet op de leidingen. Heb oog voor deze sporen zodat je je eventuele bestrijding hierop kan afstemmen’’.

Ratten en muizen hebben dus niet alleen een negatieve invloed op de gezondheid van de varkens, maar ook heeft de varkenshouder last van hogere voerkosten, knaagschade en ziekteoverdracht.

 

Ratten- en muizenoverlast aanpakken, wat zijn veelvoorkomende fouten?
De grote uitdaging is het volhouden. De volledige populatie moet aangepakt worden om de overlast onder controle te krijgen. Je mag hierbij niets tolereren, dus je moet ze allemaal bestrijden. Doe je dit niet en blijven er een paar ratten over, dan zit de populatie binnen de kortste tijd weer op het oude niveau: ‘’Je hebt altijd voorproevers en dominante ratten. De dominante ratten weten wat ze moeten eten, die zijn moeilijk onder controle te houden. De jonge ratjes, vaak nog onbezonnen, zullen als eerste eten van het lokaas’’.

Tip van Stein! ‘’Juist de oudere ratten en dominantere ratten moet je verleiden om van het lokaas te eten, dat is veel moeilijker. Deze laatste groep wordt vaak vergeten, waardoor uw overlast aan knaagdieren blijft terugkeren en de populatie zich steeds terug herstelt’’.

 

Een nieuwe aanpak: hoe zet je gericht actieve stof in?
Uiteindelijk willen we zo min mogelijk rodenticiden gebruiken. Bestrijdingsmiddelen moeten zeer doeltreffend ingezet worden, met zo min mogelijk impact op het milieu: ‘’Het is niet zomaar een emmertje kopen en hier en daar wat in voerdozen plaatsen. In Nederland heeft iedereen zelfs een opleiding nodig en dient daarnaast vanaf 1 januari een bedrijfscertificaat nodig te hebben. Dit met als voornaamste doel om de milieubelasting en doorvergiftiging te minimaliseren’’.

In de nieuwe aanpak wordt er naast een middel met actieve stof, ook een middel zonder actieve stof ingezet: ‘’Het idee is dat je gaat monitoren, dit sluit aan bij de ‘goede praktijken’ en geïntegreerde plaagdierbeheersing (waaronder ook afwisselen van verschillende werkingsmechanismen). Monitoring, bijvoorbeeld met Harmonix Monitoring Paste, wordt gedaan met een placebo. Door te monitoren wordt er gekeken waar de overlast zich in de varkensstal bevindt. Dit gaat altijd samen met een ongediertebestrijdingsplan’’.

Door te monitoren kun je sneller anticiperen: ‘’Vanaf het moment dat je opname ziet, kun je actieve stof inzetten, bijvoorbeeld Harmonix Rodent Paste. Wanneer de opname van de actieve stof stopt, wordt er weer overgeschakeld naar het lokaas zonder actieve stof’’.

De bestrijding van ratten en muizen is niet gemakkelijk, maar je kunt altijd vragen aan een professional om je bij te staan. Lees daarnaast altijd het etiket en pas het product goed toe volgens de IPM-richtlijnen.